JEWISH.ORG.PL

logo

JEWISH.ORG.PL

Kultura
Home›Kultura›Szymon An-Ski i inscenizacje "Dybuka"

Szymon An-Ski i inscenizacje "Dybuka"

By aktivo
17 kwietnia 2015
1591
0
Share:

Szlojme Zajnwel Rapoport (1863-1920) znany bardziej jako Szymon An-Ski urodził się w ubogiej rodzinie żydowskiej w Czaśnikach w guberni witebskiej (obecnie Białoruś). Niedługo po jego narodzinach ojciec odszedł od rodziny. Matka aby utrzymać syna i dwie starsze córki przeniosła się do Witebska, gdzie prowadziła tam gospodę. An-ski dorastał więc w Witebsku. Tam uczęszczał do chederu, tam nauczył się języka rosyjskiego i tam stawiał pierwsze kroki jako pisarz.

Po ukończeniu chederu An-ski imał się różnych zajęć. Kształcił się na introligatora, a także podobno na kowala czy, jak niektórzy podają, na krawca. Zainteresowanie literaturą i oczytanie pomogło mu uzyskać posadę nauczyciela w Łoźnie. Jednak w 1882 r. z powodu zbyt radykalnych poglądów utracił tą pracę. Jako niespełna dwudziestolatek związał się z rewolucyjnym ruchem Narodników i to było powodem jego konfliktów z policją carską oraz z urzędnikami gmin żydowskich.

W 1884 r. udało mu się opublikować w czasopiśmie „Woschod” pierwsze opowiadanie „Istorija odnogo semejstwa” („Historia jednej rodziny”).

W 1889 r. został oskarżony o szerzenie wywrotowej propagandy i wydalony z miasteczka Starodub, w którym wówczas przebywał. Wyjechał do Petersburga i tam nawiązał współpracę z pismem „Ruskoje bogactwo”. Publikował tam swoje teksty pod pseudonimem S. An-ski. Z Petersburga wyjechał do Europy Zachodniej. Osiadł w Paryżu,  gdzie między innymi był świadkiem procesu Dreyfusa.

W czasie 15 lat spędzonych w Europie Zachodniej pisywał do takich czasopism rosyjskojęzycznych jak „Russkoje bogactwo”, „Jug”, „Obrazowanije” czy „Żurnal dla wsiech”. W latach  1894-1900 był prywatnym sekretarzem filozofa oraz jednego z głównych ideologów narodnictwa Piotra Ławrowa. Po śmierci Ławrowa An-ski przeniósł się do Szwajcarii, gdzie współtworzył Socjalistyczną Ligę Agrarystów. W tym czasie wydarzeniem zetknął się z „Dziełami Zebranymi” I. L. Pereca. Lektura dzieł Pereca przekonała An-skiego do skupienia się na tworzeniu w języku jidysz. Pod pseudonimem S. Sinani (Z. Sinani) pisał wiersze, pamflety oraz sztuki teatralne. Napisany wówczas wiersz „Di Szwue” (pol. „Przysięga”) stał się hymnem Bundu. An-ski jest również autorem tłumaczenia „Międzynarodówki” na jidysz.

Po krwawej niedzieli w Petersburgu (22.01.1905) An-ski powrócił do Rosji. W 1907 r. został aresztowany w Witebsku z powodu odkrytych w jego mieszkaniu utworów i listów m.in. krytykujących Dumę. Został jednak uniewinniony, gdyż pisma te nigdy nie zostały opublikowane.

W kolejnych latach An-ski skupił się na badaniach etnograficznych. W latach 1912-1914 prowadził ekspedycje etnograficzne w tzw. strefie osiedlenia. Razem z nielicznymi współpracownikami przeprowadzał wywiady z miejscową ludnością, nagrywał piosenki, robił zdjęcia oraz zbierał wytwory kultury materialnej. W ten sposób udało mu się zgromadzić ok. 2000 zdjęć, 1800 bajek, 1500 piosenek, 1000 melodii, 100 dokumentów i 500 rękopisów. Zakupił również 700 obiektów sakralnych i nagrał 500 cylindrów z muzyką ludową. Te zbiory przez lata były ukryte w radzieckich archiwach, obecnie większość z nich znajduje się w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Sankt Petersburgu. Dopiero w latach 90. XX w. część z nich ujrzała światło dzienne. Niektóre z nagrań cylindrowych zostały nawet przegrane na CD.

W czasie I wojny światowej jako przedstawiciel Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny zaangażował się w pomoc ludności żydowskiej poszkodowanej w wyniku pogromów na terenie Galicji. Pisana w tym czasie kronika „Churbn Galicje” („Zniszczenie Galicji”) to rozprawa o wpływie wojny na ludność cywilną oraz niezwykła dokumentacja znikającego świata.

Tuż przed wybuchem rewolucji bolszewickiej An-ski przeniósł się do Wilna. A wiosną 1919 r. do Warszawy, gdzie został współpracownikiem gazety „Der Moment”. W ostatnich miesiącach życia tłumaczył swoje rosyjskie utwory na jidysz. Jego najsłynniejszym dziełem jest legenda dramatyczna „Der Dibuk. Cwiszn cwej weltn” („Dybuk. Między dwoma światami”) napisana w 1914 roku. An-ski nie doczekał jednak wystawienia „Dybuka”. Zmarł na zawał serca 8 listopada 1920 r. w Otwocku pod Warszawą. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej obok Icchoka Lejba Pereca i Jakuba Dinezona w Mauzoleum Trzech Pisarzy.

Prapremiera „Dybuka” odbyła się miesiąc po jego śmierci w Teatrze Elizeum w Warszawie w wykonaniu Trupy Wileńskiej. W latach 1922-1925 zostało wydane 15 tomów dzieł zebranych Sz. An-Skiego w języku jidysz. W tym zbiorze znalazły się zarówno dramaty, jak i opowiadania oraz pisma związane z ekspedycjami etnograficznymi.

Oś czasu – historia inscenizacji Dybuka

9 grudnia 1920 – premiera w Warszawie w teatrze Elizeum w reż. Dawida Hermana z Trupy Wileńskiej

1 września 1921 – wystawienie w Nowym Jorku w reż. Maurice’a Schwarza w Yiddish Art Theatre

31 stycznia 1922 – wystawienie w teatrze Habima w Moskwie w reż. Jewgenija Wachtangowa

1922 – wystawienie w Izraelu przez batalion budujący Autostradę 75

W 1928 r. Habima osiadła w brytyjskiej Palestynie i wystawiała Dybuka w Tel Awiwie

28 lutego 1925 – pierwsze wystawienie po niemiecku w Wiedniu w Rolandbühne

1927 – wystawienie Dybuka w Berlinie po niemiecku w reż. Maxa Reinhardta

15 grudnia 1925 – premiera po angielsku w  Neighborhood Playhouse w Nowym Jorku w tłum. i adapt. Henry’ego G. Alsberga

31 stycznia 1928 – premiera po francusku w Studio des Champs-Élysées w tłum. Gastona Baty

Po wojnie w Polsce:

16.02.1957 Dybuk (Na pograniczu dwóch światów) – Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej  Warszawa, reż. Chewel Buzgan

21.02.1970 Dybuk (Na pograniczu dwóch światów)  – Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej  Warszawa, reż. Chewel Buzgan

10.10.1973 Dybuk (Na pograniczu dwóch światów)  – Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej  Warszawa, reż. Szymon Szurmiej

12.03.1988  Dybuk – Teatr Stary w Krakowie reż. Andrzej Wajda

02.12.1990 Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej  Warszawa, reż. Szymon Szurmiej

21.04.1993 Dybuk – Teatr im. Stefana Jaracza  Łódź, reż. Waldemar Zawodziński

07.1999 Teatr Sejneński

22.11.1999 Dybuk – Teatr Telewizji reż. Agnieszka Holland

06.10.2003 Dybuk. Między dwoma światami – Teatr Rozmaitości w Warszawie, reż. Krzysztof Warlikowski

29.07.2004 Między dniem i nocą Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej, reż. Szymon Szurmiej

11.12.2004 Dybbuk –  Teatr Nowy im. Tadeusza Łomnickiego  Poznań, reż. Paweł Passini

27.02.2010 Dybbuk. Na pograniczu dwóch światów – Teatr Rondo Słupsk, reż. Marcin Bortkiewicz

08.05.2010 Dybuk – Teatr im. Stefana Jaracza  Łódź reż. Mariusz Grzegorzek

28.01.2011 Świątynia. Dybuk – legendy żydowskie – Teatr „Arka” Wrocław

21.09.2013 Dybuk – Teatr Przedmieście Rzeszów, reż. Aneta Adamska

Previous Article

24. Marsz Żywych

Next Article

65-lecie Teatru Żydowskiego

0
Shares
  • 0
  • +

Related articles More from author

  • HistoriaKultura

    Mroczne tajemnice Klimontowa – książka , która budzi emocje

    27 lutego 2017
    By Redakcja
  • Kultura

    Spektakl Matki Teatru Żydowskiego zwyciężył w plebiscycie TVP Kultura

    5 grudnia 2018
    By Redakcja
  • Kultura

    "Młody Izrael"

    26 stycznia 2015
    By aktivo
  • Kultura

    Festiwal Singera 2015

    15 czerwca 2015
    By aktivo
  • Kultura

    "Ach! Odessa – Mama…"

    29 stycznia 2015
    By aktivo
  • KulturaWiadomości

    Dni Kultury Żydowskiej w Szczecinie

    17 marca 2017
    By Redakcja

Leave a reply Anuluj pisanie odpowiedzi

0

Polecamy

  • SpołecznośćWiadomości

    Spotkanie przedstawicieli środowisk żydowskich z ich przedstawicielem w KMNiE

  • Opinie

    Stolperstein dla Sprawiedliwych

  • SpołecznośćWydarzenia

    7.dzień Chanuki i 8. Urodziny Ec Chaim

KulturaSpołecznośćWiadomościWydarzenia

Święta Pesach 5782-2022

  • Zmarł znany izraelski pisarz Amoz Oz

    By Redakcja
    28 grudnia 2018
  • Ukazał się listopadowo-grudniowy numer  “Midrasza”  

    By Redakcja
    23 grudnia 2018
  • POLIN Music Festival: Historia między dźwiękami

    By Redakcja
    21 grudnia 2018

O NAS

Strona www.jewish.org.pl i profil na FB jewish.org.pl są jedynymi oficjalnymi mediami Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce. Znajdują się na nich informacje dotyczące aktualnych wydarzeń w Gminach oraz życia żydowskiego w Polsce i na świecie. Związek zamieszcza tam informacje o imprezach i wydarzeniach które organizuje, lub którym patronuje. Nasze media prezentują też oficjalne stanowisko Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich dotyczące życia polskich Żydów oraz publikują oświadczenia European Jewish Congress dotyczące sytuacji Żydów na całym świecie.

Strona korzysta z dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administacji.

Nasze media społecznościowe

Napisz do nas

redakcja.jewish@jewish.org.pl

Dołącz do nas na Facebooku

Copyright © 2019 jewish.org.pl. All Rights Reserved.
Strona korzysta z dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Dbając o standardy ochrony danych osobowych, w związku z wejściem rozporządzenia RODO, zaktualizowaliśmy politykę prywatności serwisu.