Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego otrzymała dofinansowanie od Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce na renowację dwóch przedwojennych zwojów Tory, pochodzących z Zamościa i okolic. Renowacja zostanie przeprowadzona w Bibliotece Narodowej w Warszawie i w Zakładzie Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Zachowane fragmenty zwoju z Zamościa składają się z trzech odcinków o wymiarach 152 cm x 34 cm, 100 cm x 34 cm i 30 cm x 34 cm (około 95 dm kwadratowych). W ramach prac konserwacyjnych zwoje zostaną oczyszczone mechanicznie z zabrudzeń powierzchniowych, będą podklejone przedarcia pergaminu, oraz rozprostowane zagięcia. Zwój zostanie następnie wyeksponowany w gablocie w budynku Centrum Synagoga w Zamościu, zgodnie z życzeniem ofiarodawcy – mieszkańca Zamościa, który podarował je Fundacji. Fragmenty zwoju trafiły do jego rodziny po wojnie, ale ich dokładna historia jest nieznana. Wiadomo, że są to fragmenty tego samego egzemplarza.

Prace zostaną przeprowadzone w Zakładzie Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych Biblioteki Narodowej w Warszawie pod kierownictwem Janiny Wielowiejskiej. Koszt prac wyniesie około 5 tysięcy złotych.

Zwój ze Zwierzyńca (a właściwie z nieistniejącej wsi Bagno, obecnie stanowiącej część Zwierzyńca) jest znacznie większy i składa się z dwóch części o długości odpowiednio  12,95 m i 8,5 m i szerokości 65 cm. W ramach prac konserwacyjnych będzie oczyszczony i rozprostowany, i ponownie przymocowany do  zachowanych rolek. Zwój zostanie następnie wyeksponowany w gablocie w budynku synagogi w Łęcznej, gdzie Fundacja planuje docelowo urządzić muzeum żydowskie. Zwój jest unikalny, ponieważ zawiera charakterystyczny sposób pisania litery “pe”, który prawdopodobnie pozwala dość dokładnie określić lokalizację pochodzenia i datę powstania. Z tym zapytaniem Fundacja zwróciła się już do eksperta – sofera. Zwój został podarowany FODZ przez darczyńcę, który zastrzegł sobie anonimowość, któremu zależało na konserwacji obiektu.

Prace konserwatorsko-restauratorskie zostaną wykonane w Zakładzie Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja w Toruniu w ramach studenckiej pracy dyplomowej pod kierunkiem prof. dr hab. Elżbiety Jabłońskiej i dr Tomasza Kozielca.  Koszt prac wyniesie około 15 tysięcy złotych. Należy zaznaczyć, że jest to kwota, która pokryje koszty materiałów konserwatorskich i dokumentacji. Prace zostaną wykonane nieodpłatnie, w ramach działalności naukowej i dydaktycznej uczelni.

Partnerem projektu jest Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.

“Jesteśmy bardzo wdzięczni Stowarzyszeniu ŻIH za wsparcie naszego projektu. Uważamy, że takie przedmioty należy pieczołowicie konserwować i udostępniać szerszej publiczności, ze względu na ich wartość edukacyjną. Ważne jest też to, że znajdą swoje docelowe miejsce w naturalnym otoczeniu – w synagogach. Żydzi polscy zostali wymordowani przez Niemców w czasie II wojny światowej a przedmioty liturgiczne z premedytacją niszczono. Jest ich niewiele i każdy jest świadkiem historii Zagłady ich użytkowników. Choć wartość materialna tych obiektów nie jest znaczna, to jednak wartość historyczna – nieoceniona. Namawiamy wszystkich przypadkowych posiadaczy takich pamiątek do przekazania ich naszej Fundacji lub najbliższej gminie żydowskiej. Nie powinny być przedmiotem handlu, czy wywozu za granicę” – mówi Monika Krawczyk, dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.