Macewy w Szczebrzeszynie
Kilkadziesiąt fragmentów macew zostało złożonych w marcu pod ogrodzeniem cmentarza żydowskiego w Szczebrzeszynie. Tożsamość osób, które zwróciły macewy nie jest znana. Zapewne nagrobki były wykorzystywane w celach budowlanych po wojnie i zostały odkryte w ostatnich latach podczas remontu, a następnie w tajemnicy przewiezione pod ogrodzenie cmentarza. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego (założona w 2002 r. przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich i World Jewish Restitution Organization) zabezpieczy nagrobki i przewiezie je na teren cmentarza.
Cmentarz żydowski przy ul. Cmentarnej w Szczebrzeszynie założony został w XVI wieku. Na terenie nekropolii zachowało się około czterystu macew; najstarsze znaleźć można na skraju cmentarza, tuż przy ulicy. Na cmentarzu znajdują się także masowe groby Żydów zamordowanych w czasie II wojny światowej.
Po wojnie cmentarz był bardzo zaniedbany, nie prowadzono na nim prac porządkowych. Zmieniło się to dopiero po zwrocie cmentarza społeczności żydowskiej i objęciu nekropolii opieką przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Od tego czasu FODZ podjęła liczne starania celem jej uporządkowania i odrestaurowania, wspólnie z innymi organizacjami i ludźmi dobrej woli, oraz potomkami żydowskich mieszkańców Szczebrzeszyna: w 2006 niemiecka grupa ze Stowarzyszenia Współpracy Chrześcijańsko-Żydowskiej w Dreźnie porządkowała cmentarz w ramach Akcji Znaki Pokuty – Służba dla Pokoju. W 2010 r. organizacja Peacework przeprowadziła na cmentarzu żydowskim prace porządkowe przy udziale amerykańskich studentów z Hendrix College (Arkansas, USA) oraz uczniami Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczebrzeszynie – także działając w ramach edukacyjnego programu FODZ „Przywróćmy Pamięć”. Prace były kontynuowane w drugiej połowie roku, przy okazji na cmentarzu zamontowano nową tablicę informacyjną.
W roku 2011 r. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego wykonała część wejściową ogrodzenia. W 2012 r. FODZ i Avoyseinu (HFPJC) z USA, dzięki hojności żydowskich potomków rodzin, które mieszkały w Szczebrzeszynie przed wojną, zbudowały dalszą część ogrodzenia wokół cmentarza. Pozwoliło to na całkowite zabezpieczenie obiektu.
W 2013 r. nauczyciele i młodzież z liceum w Szczebrzeszynie przeprowadzili prace porządkowe na terenie cmentarza. Prace zorganizowano w porozumieniu z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, także w ramach edukacyjnego programu FODZ „Przywróćmy Pamięć”.
„Myślę, że pozytywny przykład tego, co dzieje się wokół cmentarza żydowskiego w Szczebrzeszynie jest dowodem na to, że jeśli się tylko chce – to można skutecznie zadbać o zabytki, które z racji braku naturalnych opiekunów – są właściwie skazane na zapomnienie. Ważne jest też istnienie prawnego opiekuna – merytorycznej instytucji, w tym przypadku FODZ, która może skoordynować próby działania innych organizacji. Jedno dobre działanie pociąga za sobą kolejne: uporządkowanie cmentarza pozwoliło na jego ogrodzenie. Budowa muru spowodowała, że ktoś pomyślał, że warto teraz zwrócić macewy pochodzące z tego cmentarza. Może kolejnym krokiem będzie zbudowanie lapidarium, jeśli uda się znaleźć na to środki. Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie odwiedza rocznie kilka tysięcy turystów. To ważne, że widzą, że społeczność żydowska w Polsce dba o swoją spuściznę, mimo przytłaczającego ogromu zadań stojących przed nami. W Polsce jest 1200 (w większości zdewastowanych) cmentarzy żydowskich, a tylko 9 gmin żydowskich i FODZ. Bez współpracy z innymi partnerami i organizacjami nie mamy szans o wszystkie zadbać” – mówi Monika Krawczyk, dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.