Władysław Bartoszewski był więźniem Auschwitz nr 4427, gdzie trafił jako nastolatek w 2. transporcie warszawskim we wrześniu 1940 r. W obozie przebywał do kwietnia 1941 r., gdy został zwolniony, prawdopodobnie dzięki staraniom Czerwonego Krzyża, w którym pracował podczas okupacji.

Podczas wojny był pracownikiem Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej, współzałożycielem Rady Pomocy Żydom „Żegota” i Powstańcem Warszawskim. Był zastępcą kierownika Referatu Żydowskiego w Departamencie Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj. Bezpośrednio po wojnie dwukrotnie aresztowany, przesiedział w więzieniach stalinowskich prawie siedem lat, a w czasie całego okresu komunistycznego był nieustannie inwigilowany i represjonowany.

W 1963 r. uznany za „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.

Od 1978 r. był członkiem i wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych oraz „Uniwersytetu Latającego”, a w latach 1980-81 członkiem NSZZ Solidarność. Podczas Stanu Wojennego internowany w Białołęce i Jaworzu.

Był czołowym historykiem Powstania Warszawskiego, a także tematyki II wojny światowej i Zagłady, wykładowcą m.in. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i kilku uniwersytetów w Niemczech.

Był wieloletnim dziennikarzem, działaczem PEN-clubu, jego sekretarzem generalnym, a w ostatnich dekadach jego wiceprezesem, prezesem i prezesem honorowym. Wieloletnim współpracownikiem oraz członkiem zespołu Tygodnika Powszechnego.

W wolnej Polsce został ambasadorem RP w Wiedniu, następnie dwukrotnie był Ministrem Spraw Zagranicznych, Senatorem oraz w ostatnich latach Sekretarzem Stanu w Kancelarii Premiera. Od 2001 roku przewodniczył Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Przewodniczył w latach dziewięćdziesiątych Międzynarodowej Radzie Muzeum Auschwitz-Birkenau, a następnie – utworzonej w 2000 r. – Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej. W tej funkcji był głównym twórcą międzynarodowego konsensusu nad kształtem i przyszłością Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. W roku 2009 został Fundatorem Fundacji Auschwitz-Birkenau, mającej na celu zachowanie autentyzmu przestrzeni i pozostałości poobozowych. Jest autorem ok. 50 publikacji książkowych i ponad półtora tysiąca artykułów.

Odznaczany wielokrotnie, m.in. Orderem Orła Białego, a także najwyższymi odznaczeniami wielu państw. Doktor honorowy 11 uniwersytetów z pięciu krajów. Uznawany przez wielu za wybitny autorytet.

Odszedł bezkompromisowy propaństwowiec, wielki Mąż Stanu. W pewien sposób skończyła się historia XX wieku. Odszedł Człowiek, który więcej dał Rzeczpospolitej, niż miał.

dr Piotr M. A. Cywiński

PMA-B