Konferencja: Etnografia i folklorystyka żydowska w Polsce do roku 1945

Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

1-3 września 2015

Przed II wojną światową badania nad życiem i kulturą Żydów w Polsce i całej Europie środkowo-wschodniej prowadzili uczeni z różnych krajów i kręgów badawczych, m.in. Henryk Lew, Max Grünwald, Beniamin Wolf Segel, Regina Lilientalowa, Jehuda Lejb Cahan, Giza Frenkel, Noach Pryłucki, Alfred Landau, Max Weinreich, Saul Ginzburg i Peter Marek, Szmuel Lehman i Szlojme Bastomski. Publikowali w kilku językach, po niemiecku – na łamach czasopism „Am-Urquell”, „Globus” i „Mitteilungen zur Jüdichen Volkskunde”, po polsku – w „Izraelicie”, „Wiśle” i „Ludzie”, po rosyjsku – w „Voshode” i „Evrejskoj Starine” oraz w jidysz – w „Jidysze Filologie” i „Filologisze Szriftn”. Naszym zamiarem jest przywrócenie pamięci o dokonaniach badaczy wszystkich wspomnianych kręgów językowych i w efekcie – uzyskanie pełnego obrazu rozwoju etnografii żydowskiej w Polsce i szerzej – w Europie środkowo-wschodniej.

Powodem podjęcia tej tematyki przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie jest fakt, że to właśnie w murach tej instytucji na przełomie XIX i XX w. spotykała się grupa folklorystów publikujących w „Izraelicie” i „Wiśle”, której przewodził Henryk Lew. W zbiorach Muzeum ważne miejsce zajmował dział poświęcony kulturze żydowskiej. Kolekcję tę wzbogacali m.in. Henryk Lew, Regina Lilientalowa i Ignacy Bernstein. W czasie II wojny światowej zbiory Muzeum doszczętnie spłonęły.

Nawiązując do tego ważnego wątku swej historii, Państwowe Muzeum Etnograficzne dąży do odtworzenia kolekcji żydowskiej zarówno przez gromadzenie ocalałych w Polsce zabytków, jak i poprzez ich rekonstrukcję na podstawie zachowanej dokumentacji oraz wykonywanie replik wybranych artefaktów ze zbiorów innych muzeów.

Na zdjęciu Regina Lilientalowa, fot. Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli w Krakowie

Program:

Dzień pierwszy / Day One

9:25 – 9:30 dr Piotr Grącikowski, dr Adam Czyżewski

Powitanie / Welcome

9:30 – 10:45 dr Adam Czyżewski

Wprowadzenie / Introductions

9:45 – 10:10 prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett

Wykład inauguracyjny / Opening lecture

Sylwetki / Silhuettes

10:10 – 10:35 Dorota Liliental

Moja prababka, ambasadorka sztetla / My Great Grandmother, the Ambassador of the Shtetl

10:35 – 11:00 prof. Olga Mulkiewicz-Goldberg

Wykład na temat Gizy Frenkel (Frenklowej) / Lecture on Giza Frenkel

11:00 – 11:25 Michael Joseph Schudrich

O Abrahamie Gombinerze / Lecture on Abraham Gombiner

11:35 – 12:00 dr/Ph.D Konrad Górny

Wystąpienie poświęcone Suli Benet (Sarze Benetowej) / Lecture on Sula Benet

12:00 – 12:25 dr/Ph.D Alina Cała

Max Weinreich – początki żydowskiej antropologii kulturowej / Max Weinreich – Beginnings of Jewish Cultural Anthropology

12:25 – 12:55 prof. Valery Dymshits

S.A. Anski i Nojekh Prilutski. Jeden problem dwa podejścia / S.A. An-ski and Noekh Prilutski. Two Different Views On the Same Problem

12:55 – 13:15 Komentarz i dyskusja / Commentary and Debate

Środowisko Badawcze / Research Field

14:30 – 14:55 mgr Alicja Maślak-Maciejewska

Szymona Dankowicza projekt zbierania przysłów żydowskich (1862) i jego krytyka / Szymon Dankowicz’s Project of Jewish Proverb Collection (1862) and a Critical View thereof

14:55 – 15:20 dr/Ph.D Rina Benari

Święte zwoje a Jerozolimski Uniwersytet Hebrajski / Blessing Scrolls and the Hebrew University of Jerusalem

15:20 – 15:45 dr/Ph.D Olga Linkiewicz

Nauka i polityka, Relacje polsko-żydowskie w środowisku antropologów i etnologów międzywojennego Lwowa / Science and Politics, Polish-Jewish Relationship Among Anthropologists and Ethnologists in Inter-war Lviv

15:45 – 16:00 Komentarz i dyskusja / Commentary and Debate

Dzień drugi / Day Two

Kolekcje Etnograficzne / Ethnographic Collections

9:15 – 9:40 dr/Ph.D Sarah Zarrow

Sztuka wysoka i sztuka niska – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. O kolekcji i prezentacji sztuki żydowskiej w lwowskim Muzeum / Art and High Art, Past, Present, and Future: The Collection and Display of Jewish Art in Lwów

9:40 – 10:05 dr/Ph.D Roman Czmełyk

Kolekcja żydowska w Muzeum Etnografii i Rzemiosła artystycznego we Lwowie / Jewish Collection in Museum of Ethnography and Folk Crafts in Lviv

10:05 – 10:30 dr/Ph.D Piotr Grącikowski

Okruchy pamięci, czyli co wiemy o judaikach ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Warszawie / Slivers of Memory. What We Know about the Jewish Collection of the Ethnographic Museum in Warsaw

10:30 – 10:45 Komentarz i dyskusja / Commentary and Debate

Tematy i motywy / Subjects and themes

10:45 – 11:10 dr/Ph.D Anna Jakimyszyn

Modlitwy dla kobiet (tchines) i ich obecność w piśmiennictwie etnografów (folklorystów) żydowskich przed 1939 rokiem / Prayers for women (tchines) and their presence in Jewish ethnographers’ and folklorists’ studies before 1939

11:10 – 11:35 prof. Haya Bar-Itzhak

Żydowskie legendy o powstaniu styczniowym zebrane przez A. Almi / The Polish Insurrection of 1863 in Jewish Legends Collected by A. Almi

11:35 – 12:00 dr/Ph.D Marek Tuszewicki

Motywy chrześcijańskie w medycynie ludowej Żydów polskich / Christian motifs in Polish Jews Folk Medicine

12:00 – 12:30 Komentarz i dyskusja/ Commentary and Debate

Opowieści o Gąbinie / Gombin Story

14:35 – 15:05 Wojciech Wasilewski, Michał Sikora, dr/PhD Adam Czyżewski

O pracy nad makietą synagogi w Gąbinie / The Work on the Model of the Gombin Synagogue

15:05 – 15:30 Bella Szwarcman-Czarnota

Rejzl z Gąbina. O poezji Rejzl Żychlińskiej / Rejzl from Gombin. On  Rejzl Zychlinska’s Poetry

Dzień trzeci / Day three

Źródła wizualne / Visual Sources

9:15 – 9:45 dr/Ph.D Grażyna Kubica

Fotografia etnograficzna dokumentująca życie Żydów w Polsce – studium z zakresu antropologii wizualnej / Ethnographic Documentary Photography of Jews in Poland – a Study on Visual Anthropology

9:45 – 10:10 Aleksandr Ivanov

Portret Żydów: z archiwum fotograficznego wypraw Semena Anskiego / Creating the Portrait of the Jewish People: Photo Archive of Semen Ansky’s expeditions

10:10 – 10:35 prof. Shalom Sabar

O kartach pocztowych jako źródle badań etnograficznych / Postcards as an Ethnographic Source

10:35 – 10:55 Komentarz i dyskusja / Commentary and Debate

Miscellanea

10:55 – 11:20 Eleonora Bergman

11:20 – 11:45 Susan Faine

Koleje losu: Okruchy z drugiego życia Niny Zyk / The Life Lived: Nina Zyk and the Detritus of a Life 2

11:45 – 12:10 Patrycja Wołyńczuk

Żydzi w Lublinie w okresie 20-lecia międzywojennego w świetle ksiąg metrykalnych i innych dokumentach– zarys problematyki / Inter-war Lublin’s Jews Based on Registry Books and Other Documents – Outline of Issues

12:35 – 13:00 dr/Ph.D Monika Szabłowska-Zaremba

Żydowski folklor na łamach prasy polsko-żydowskiej w XX w. / Jewish Folklore in the Pages of Polish-Jewish Press in the 20th Century

13:05 – 13:30 Komentarz i dyskusja / Commentary and Debate

13:30 – 13:50 Podsumowanie i zakończenie / Summary