Komisja Rabiniczna – Cmentarze
Działalność Komisji Rabinicznej w Polsce
Komisja została powołana, aby sprawować nadzór nad pracami mającymi miejsce na cmentarzach żydowskich. Początkowo od 2002 roku funkcjonowała jako ciało doradcze przy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce. Obecnie Komisja Rabiniczna działa w ramach Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP. Przedmiotem zainteresowania Komisji jest ochrona cmentarzy w ich historycznych (czyli przedwojennych) granicach. Z punktu widzenia prawa żydowskiego, w ramach którego Komisja działa, kluczowa pozostaje ochrona szczątków ludzkich złożonych na cmentarzu bez względu na to, czy szczątki te pozostają w układzie anatomicznym czy przemieszane są z warstwami ziemi. Innymi słowy, w myśl tradycji żydowskiej cmentarz jest tam gdzie znajdują się szczątki ludzkie, niezależnie od tego czy zewnętrzne oznaki cmentarza uległy zniszczeniu, jego granice uległy zatarciu, czy też cmentarz został zabudowany. Dlatego Komisja szczególną przykłada uwagę do tego, by cmentarze były grodzone w ich oryginalnych granicach, by żadne groby nie zostały przy tym pominięte. Oprócz tradycyjnych cmentarzy jako takich Komisja zajmuje się tematem grobów masowych oraz żydowskich pochówkami znajdującymi się poza granicami cmentarzy, obozami zagłady oraz grobami masowymi. Komisja pełni także funkcję edukacyjną. Jej przedstawiciele uczestniczą w spotkaniach na których szkolą opiekunów cmentarzy, przewodników, nauczycieli, urzędników państwowych i samorządowych.
Metodologia pracy Komisji: prowadzenia badań na cmentarzach żydowskich
Judaizm wyraźnie zakazuje ingerowania w strukturę ziemi na cmentarzach żydowskich z uwagi na niebezpieczeństwo naruszenia kości zmarłych. W związku z tym, zgodne z tradycją żydowską są jedynie nieinwazyjne metody badań. W celu odtworzenia historycznych granic cmentarza czy rozpoznania jego strefy grzebalnej dostępne są takie narzędzia jak: synchronizacja przedwojennych map, synchronizacja zdjęć lotniczych z okresu II wojny światowej, badania georadarowe. Narzędziem podstawowym pozostaje wizja lokalna, czyli badanie terenu pod kątem pozostałości przedwojennego ogrodzenia lub innych obiektów cmentarnych. Badania archeologiczne dopuszcza się tylko w przypadkach wyjątkowych, w trybie konsultacji z Komisją i pod nadzorem rabinicznym delegowanego pracownika Komisji.
Macewy (nagrobki)
Wedle tradycji żydowskiej macewy należą do zmarłych i dlatego, jeśli nie znajdują się na cmentarzu powinny być przywrócone na miejsce, z którego pochodzą. Nie zezwala się na ponowne ustawianie macew w sposób naśladujący ich pierwotne ustawienie, czyli sugerujący, że stoją one na rzeczywistym – pierwotnym miejscu pochówku. Komisja rekomenduje, iż optymalnym rozwiązaniem w takim przypadku jest utworzenie lapidarium scalonego z istniejącym ogrodzeniem lub w jego pobliżu. Nie należy też odkopywać, podnosić czy ponownie ustawiać znajdujących się na cmentarzu płyt nagrobnych, które uległy przewróceniu, zarośnięciu czy też wchłonięciu w ziemię. Podsumowując, zakazane są wszelkie działania mogące naruszyć znajdujące się pod powierzchnią ziemi kości.