Zasadnicze pytanie brzmi tak naprawdę: Na czym polega problem szchity na Górze Synaj? Innymi słowy, jaki, w imię Niebios, istnieje związek pomiędzy jednym a drugim?

Raszi w tym temacie, odpowiada zgodnie z prawem kapłańskim księgi Wajikra. „Na Górze Synaj – Co wspólnego ma rok Szabatowy z Górą Synaj? Czyż nie wszystkie micwot zostały dane na Synaju? Raczej, [uczy nas to] tak jak szmita i jej ogólne zasady wraz ze szczegółami zostały wypowiedziane na Synaju, tak [również] one wszystkie (micwot) [włączając] ogólne zasady wraz ze szczegółami zostały wypowiedziane na Synaju. Tak uczy nas Toras Kochanim.” (Raszi, kometarz do Wajikra 22:1)

Raszi wyjaśnia też słowa Midrasza: „Wydaje mi się, że takie jest tego wyjaśnienie: Ponieważ szmita nie pojawia się powtórnie jako temat na Nizinach Moabu w Księdze Dwarim, wnioskujemy z tego, że ogólne zasady i ich szczegóły – wszystko- zostało dane na Synaju. I wers ten uczy nas, że każde słowo przekazane Moszemu w proroctwie, wszystkie one pochodzą z Synaju – ich ogólne zasady i szczegóły – i, że były one powtórzone na Nizinach Moabu.”

Raszi chce przez to powiedzieć, że jak sami możemy zobaczyć na kartach kolejnych parszot, specyficzne szczegóły przekazane są wraz z ogólnymi zasadami. Słowo mi-Sinai znaczy, dosłownie, „z Synaj”, co implikuje, że micwot zostały dane na Synaju i pochodzą „z Synaj” (w sensie okresu czasu) na wszystkie czasy.

Innymi słowy, Raszi poprzez Torę podkreśla, że ponieważ wszystkie zasady szmity zostały przekazane Mojszemu na Synaju, z tego przykładu wnioskujemy, że wszystkie inne micwot, wraz z dotyczącymi ich ogólnymi zasadami jak i detalami, też zostały ujawnione na Synaju.

Przyjrzyjmy się w tym miejscu, słowom Raw Jom Tow Helera, z jego dzieła o nazwie „Tosfot Jom Tow”, dotyczącym pierwszej Miszny z Masechet Awot. W Misznie napisane jest tak:  Mosze otrzymał Torę na Synaju i przekazał ją Joszuemu, ten przekazał Starszym, Starsi przekazali Prorokom, Prorocy przekazali ludziom Wielkiego Zgromadzenia” (Awot 1:1)

Rabin Jom Tow stawia pytanie o sposób w jaki zapisana jest ta miszna, powtarza on wielokrotnie „przekazał” – „i przekazał ją Joszuemu”, „Prorocy przekazali…”, dlaczego jednak miszna zaczyna się od czasownika „otrzymał” – „Mosze otrzymał Torę na Synaju”? Dlaczego nie jest napisane „przekazał”- „Tora została przekazana Moszemu na Synaju”, po czym następowałaby naturalna kontynuacja – „i przekazał ją Joszuemu”? Dlaczego odnośnie Moszego użyte jest słowo „otrzymał”?

Rabin Jom Tow, w swym komentarzu do Miszny, wspiera argumentacje Rasziego, mówiącej o tym, że Mosze otrzymał na Synaju całą Torę, ze wszystkimi detalami i drobnymi szczegółami, i właśnie dlatego napisane zostało, że „otrzymał”, tak, by podkreślić, że otrzymał on wszystko, wszystkie detale Tory i nic nowego nie zostało do tego dodane.

Więcej na ten temat znaleźć możemy w Gemarze:

Tora uczy nas tak: “dał mi Pan dwie kamienne tablice pisane palcem Bożym. Były na nich wyryte wszystkie słowa, które wyrzekł do was Pan na górze spośród ognia w dniu zgromadzenia.” (Dwarim 9:10)

“R. Hija b. Aba powiedział również w imieniu R. Johanana: Jakie jest znaczenie tego wersetu – „Były na nich wyryte wszystkie słowa, które wyrzekł do was Pan na górze”? Uczymy się stąd, że Najwyższy, niech będzie błogosławiony, pokazał Moszemu wszystkie drobne szczegóły dotyczące Tory i drobne szczegóły wszystkich Pism i wszystkie innowacje, które zostaną wprowadzone przez Pisma” (Talmud Bawli, Megila, 19b)

Oznacza to, że kamienne tablice zawierały w sobie wszystkie słowa Tory, które wypowiedziane będą podczas życia wszystkich pokoleń.

Ideę tą najlepiej wyrażają słowa Midrasza: „…nawet starszy student powie w przyszłości swemu rabinowi – wszystko dane zostało Moszemu na Górze Synaj. (Midrasz Raba Kohelet 5, Piska 7)

Lub, jak opisuje inny Midrasz: Jeden student mówi do swego przyjaciela: ‘Mam hidusz (innowacyjną ideę)! Coś, czego nikt nigdy wcześniej nie powiedział!’ „…Jak było napisane (Kohelet, 1), Jeśli jest coś, o czym by się rzekło: Patrz, to coś nowego – to już to było w czasach, które były przed nami, powiedziane to było Mojżeszowi na Synaju.

W temacie tym, Rabin Jom Tow znalazł sprzeczność w opiniach Hazal dotyczących tej sprawy- czy Mosze otrzymał całą ustną Torę czy nie, i czy każde pokolenie aktualizuje słowa Tory dla siebie.

Jest to pytanie ogólne, odnoszące się do wszystkich nowych interpretacji i chalachy czy całego Judaizmu –istnieją aktualizacje, czy nie? Czy może wszystko jest już zawarte w Torze, a my mamy to tylko odkryć poprzez studiowanie Tory.

Z jednej strony przecież, Mojżesz otrzymał wszystko na Synaju, z drugiej jednak strony, napisane jest w Midraszu: „Rzeczy, które nie zostały ujawnione Mojżeszowi, zostały ujawnione Rabinowi Akiwie i jego przyjaciołom” (Midrasz Raba Bamidbar, parsza 19, piska 6)

Podobnie wypowiada się Gemara w Masechet Chagiga: „Mimo to, niemożliwe jest by nauka w beit hamidrasz przeszła bez żadnego hiduszu” (Chagiga, 3a)

Na tej podstawie uczymy się, że istnieją nowe interpretacje na tym świecie, które nie były znane dla Mosze Rabeinu.

O Rabinie Awrahamie Burnsztyn, admorze Sochaczewa, autorze książek „Aglei Tal” oraz „Abnei Nezer”, opowiada się, że już od najmłodszych lat zdradzał ślady geniuszu. Kiedy któregoś dnia zatrzymał się on przy bardzo trudnej sugia Talmudu, bardzo niepokoił się, ponieważ nie mógł ruszyć dalej, pracował nad nią kilka dni, aż do momentu w którym całą zrozumiał. Szczęśliwy, udał się do beit midrasz by zmówić minchę. Pomiędzy minchą a arawit, zwyczajowo jak w każdej społeczności, odbywała się lekcja dla lokalnych pracowników, lekcja Talmudu, na najbardziej podstawowym poziomie. Rabin Awraham usiadł by posłuchać lekcji i usłyszał, że tematem zajęć tego dnia, była ta sama sugia, która kosztowała go tak wiele dni pracy. Usłyszał też , jak jedna ze zgromadzonych osób zadaje pytanie, to samo, które go tak męczyło, a prowadzący lekcje, prosty człowiek, nie talmid chacham, daje na to pytanie odpowiedź, tą samą, którą Rabinowi Awrahamowi tak trudno było znaleźć.

Rabin Abraham stał się z tego powodu smutny – „Tak ciężko pracowałem przez wszystkie te dni, tymczasem przychodzi żyd i daje odpowiedź, jakby to była prosta rzecz…” usiadł w beit Hamidrasz i zapłakał. Zobaczył to jego ojciec, R. Zeew Nachum, Rabin Będzina, i zapytał z jakiego powodu płacze. Syn odpowiedział mu. R. Nachum odparł: „Musisz wiedzieć, że w niebiosach znajduje się wiele słów Tory, ukryte przez Najwyższego, niech będzie błogosławiony, i nie można się do nich dostać i przynieść je światu inaczej jak przez ciężką pracę. I ty właśnie to zrobiłeś i przyniosłeś tę nową interpretację do tego świata, jednak po tym, jak hidusz trafi już na ten świat, każdy człowiek, nawet najprostszy, bez żadnego problemu może schylić się i go dostać.

Tym razem przytoczymy słowa Tosfot Jom Tow (o którym to dziele wspominaliśmy powyżej), zgodnie z Gemarą, Masechet Menachot.

Raw Jehuda mówi w imieniu Rawa: “Kiedy Mosze poszedł do nieba, zobaczył, że B-g siedzi w niebie ‘przywiązuje’ korony do liter w tekście Tory (są to T

aggin – trzy małe kreski zapisane w formie korony u szczytu liter Szin, Ain, Nun, Zain, Gimel, Cadik)

Mosze rzekł: Panie Wszechświata, kto tego od Ciebie potrzebuje?

B-g powiedział: Kiedy skończą się wszystkie pokolenia, pozostanie jeden człowiek. Jego imię jest Akiwa ben Josef i nauczy się on wielu praw, halachot z tych znaków. Mosze rzekł: pokaż mi go. B-g odpowiedział: Będziesz tego żałował. Mosze rzekł: Mimo to chcę go zobaczyć. Haszem rzekł: Odwróć się. Mosze znalazł się w beit hamidrasz rabbiego Akiwy w ostatnim rzędzie, próbował wysłuchać lekcji, ale niczego nie zrozumiał i wpadł w depresję. Rabbi Akiwa w pewnym punkcie lekcji chciał nauczyć uczniów jednego prawa. Studenci zapytali: Rebe, skąd to wiesz? Odpowiedział: To jest prawo, dane Moszemu na górze Synaj. Wówczas Mosze uspokoił się. (Talmud Bawli, Menachot 29b)

Rabin Jom Tow stawia pytanie: Nie jest jasne, co się tu dzieje, czy Mosze znał tę dwar Tora czy nie? Oczywiste wydaje się, że jej nie znał, ponieważ nie zrozumiał co zostało powiedziane podczas lekcji R. Akiwy. Jeśli tak właśnie było, to jakie jest znaczenie tego wyrażenia: „prawo dane Moszemu na górze Synaj”, które mówi o tym, że Mosze otrzymał wszystko na Synaju.

Rabin Jom Tow uściśla słowa Gemary: „uczymy się stąd, że Haszem pokazał Moszemu wszystko na Synaju”. Pokazał wszystko, ale nie wyjaśnił tego Moszemu.

Istnieją dwie Tory – mówi R. Jom Tow – pisana i ustna. Mosze otrzymał obie w pełnej postaci, wraz z aktualizacjami i innowacjami następnych pokoleń, nie otrzymał jednak powiązań pomiędzy nimi, tj. nie wiedział on z jakiego miejsca w Torze pisanej pochodzi każde z praw Tory ustnej.

Na tej podstawie możemy zrozumieć język Miszny w Awot: „Mosze otrzymał Torę na górze Synaj”, otrzymał on ją w pasywny sposób, suchy, bez szczegółowych halachot, które rozwiązane będą w procesie nauczania Tory przez pokolenia. To właśnie jest powodem, dla którego Miszna nie zmieniła języka i zamiast „przekazał”, użyła wobec Moszego „otrzymał”, ponieważ otrzymał on Torę pisaną i ustną jako proroctwo, bez zrozumienia wszystkiego co było mu dane. Mosze był po prostu narzędziem, przez które Haszem przekazał Torę wraz z całym jej potencjałem.

Tak wyjaśnia autor „Tosefet Jom Tow”.

Głębsze wyjaśnienie przynosi nam Maor WaSzemesz, na podstawie Arizala, zgodnie z Zoharem…”dusza Moszego rozprzestrzeniana jest w każdym pokoleniu i każdym cadyku, i stąd pochodzi zwyczaj nazywania kogoś, kto powiedział, coś słusznego „Mosze”, i tak czytamy w Gemarze Szabat, Suka i Beica jak Raw Safra do swego ucznia: „Mosze, prawdę mówisz!”

Rabin Klonimus Kalman wyjaśnia, że Mosze Rabejnu reprezentuje aspekt „mądrości” rozumienia słów Tor i dlatego właśnie, kiedy talmid chacham powie coś, co ma związek z prawdą Tory, przyłącza się on do „mądrości” Moszego, dlatego przydomek „Mosze” słusznie oznacza „prawdę”, tę samą prawdę jaką otrzymał Mosze na Synaju, zarówno pisaną jak i ustną.

Tak uczy R. Klonimus Kalman, autor Hamaor we Haszemesz. Jeśli przyjrzymy się jego dziełu bardziej, możemy w nim znaleźć słowa R. Kalmana na temat Zoharu w temacie nowych interpretacji (hiduszei Tora), które są najczęściej owocem studiów w beit hamidrasz, że kreują one całkiem nowe światy i łączą z antyczną Torą. Napisane jest tak we wstępie do Zohar:

„Wiemy już, że w momencie, w którym nowe wyrażenia lub nowy sposób rozumienia inicjowane są przez daną osobę, wyrażenia te wznoszą się i gromadzą wokół Haszem. Najwyższy, niech będzie błogosławiony, przyjmuje je i akceptuje. Dekoruje je również siedemdziesięcioma koronami wygrawerowanych i wyrytych liter…Kiedy te Wyrażenia Mądrości ujawniane są tutaj, NA TYM ŚWIECIE, przyłączają się one do słów Atik- Jomin (wyższa część Sfiry Keter) wznoszą się i schodzą na dół raz z nimi…” (Wstęp do Zoharu, 62-63)

Szabat Szalom

Rabin Boaz Pash – Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Isael za udostepnienie tekstu