Sztuka, filmy, koncerty, komiksy, wykłady oraz dyskusje o żydowskiej tożsamości w dzisiejszej Europie.

Muzeum Współczesne Wrocław

29.05 – 31.08.2015

Artyści: Paweł Althamer (Warszawa), Łukasz Baksik (Warszawa), Yael Bartana (Amsterdam / Berlin / Tel Awiw), Stanisław Dróżdż (zm. w 2009 roku we Wrocławiu), Amit Epstein (Berlin), Inga Fonar-Cocos (Tel Awiw), Yael Frank (Tel Awiw), Karolina Freino (Wrocław), Eduard Freudmann (Wiedeń), Rafał Jakubowicz (Poznań), Sharone Lifschitz (Londyn), Haim Maor (Beer-Szewa), Dawid Marszewski (Poznań), Michaela Melián (Hamburg), Tamara Moyzes (Praga), Eran Nave (Tel Awiw), Damir Nikšić (Sarajewo), Ruth Novaczek (Londyn), Eli Petel (Jerozolima), Krystyna Piotrowska (Warszawa), Nikola Radić-Lucati (Belgrad / Tel Awiw), Joanna Rajkowska (Nowogrodzie / Londyn), Barak Reiser (Frankfurt nad Menem), Ofra Riesenfeld (Poznań / Tel Awiw), Eran Schaerf (Berlin), Anna Shapiro (Drezno), Maya Schweizer (Berlin/Rzym), Tehnica Schweiz

(Gergely László & Péter Rákosi) (Berlin / Budapeszt), Tal Sterngast (Berlin), Yael Vishnizki-Levi (Warszawa), Shira Wachsmann (Berlin), Arye Wachsmuth (Wiedeń), Claire Waffel (Berlin), Shlomi Yaffe (Praga), Amir Yatziv (Berlin / Tel Awiw), Artur Żmijewski (Warszawa)

Zespół kuratorski: Rafał Jakubowicz (Poznań), Valentina Marcenaro (Drezno), Christiane Mennicke-Schwarz (Drezno), Dorota Monkiewicz (Wrocław)

Tytuł wystawy „Vot ken you mach?” został zaczerpnięty z popularnej piosenki urodzonego na Białorusi Aarona Lebedeffa (1873-1960), w młodości kantora, który w latach 20. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i szybko stał się gwiazdą żydowskiego wodewilu. Napisana wówczas przez niego w zanglicyzowanym jidysz piosenka była językowym wyrazem obserwacji, że tożsamość podlega ciągłym zmianom, jest rezultatem zarówno pochodzenia, jak również sumy przeszłych i przyszłych doświadczeń. Odpowiada to naszemu dzisiejszemu pojmowaniu tożsamości jako konstelacji potencjalności.

Prezentowana na fasadzie Muzeum Współczesnego Wrocław praca Stanisław Dróżdża pt. Klepsydra jest ikoną zarówno dla Wrocławia, jak i polskiej poezji konkretnej. Tytułową „klepsydrę” tworzy kompozycja z umieszczonych w odpowiednim porządku słów „było”, „jest”, „będzie”. Klepsydra koresponduje z pracą Eliego Petela pt. „HYHYHY” („Might This Thing Be”) z 2007 roku. Użyte przez Petela słowo „היהיה” (czyt. ha-jihje) zawiera dwie litery stanowiące trzon świętego tetragramu (יהוה), czyli dwie pierwsze litery Boskiego Imienia:י (Jod), ה (He), czyli יה (Jah). Można je odczytać na różne sposoby, odkrywając kolejne znaczenia. Słowo to pojawia się dwukrotnie w Biblii hebrajskiej (2 Krl 7,2 oraz 7,19): za pierwszym razem wyraża ono powątpiewanie, czy określone wydarzenie faktycznie nastąpi, za drugim jest przywołaniem tej samej wypowiedzi, gdy rzecz jednak nastąpiła. Tytułowy wyraz można jednak odczytywać również na inne sposoby, wprost albo wspak – na przykład jako „Hajo-haja” (dawno, dawno temu) bądź jako „Hi hi hi”, czyli drwiący chichot.

Wiele spośród realizacji prezentowanych na pierwszej (drezdeńskiej) oraz drugiej (wrocławskiej) odsłonie wystawy „Vot ken you mach?” odnosi się do trudnej relacji pomiędzy przeszłością i teraźniejszością, a także przyszłością – co w przypadku historii Europy, zwłaszcza zaś Polski i Niemiec, wydaje się zrozumiałe. Wystawa kładzie nacisk na różnorakie strategie ewolucji tożsamości w popkulturze, nowe sceny kultury żydowskiej w Europie Wschodniej, rodzinne tajemnice i brak komunikacji pomiędzy pokoleniami, pamięć jako obowiązek, niepisany motyw żydowskiej zemsty w historii kultury oraz poszukiwania „normalnego” życia przez Żydów na co dzień.

Rafał Jakubowicz, Dorota Monkiewicz (polska część zespołu kuratorskiego)

Wystawie będzie towarzyszył cykl wykładów oraz dyskusji przygotowanych przez Katkę Reszke.

Kuratorem sceny muzycznej jest Adam Moryc.

Wystawa dofinansowana ze środków Kulturstiftung des Bundes i Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Janicka & Wilczyk, „Inne miasto”

29.05 – 17.08.2015

„Inne miasto” to projekt fotograficzny zrealizowany w konwencji dokumentalnej. Praca jest próbą wizualnego opisania terenu d. getta warszawskiego (1940-1943), utworzonego przez hitlerowskie Niemcy w sercu miasta, stolicy Polski. „Miejsce po getcie” (określenie Jacka Leociaka) rozciąga się między Pałacem Kultury i Nauki na południu a centrum handlowym Arkadia na północy. Granice d. getta od wschodu to Nowe Miasto, Plac i Ogród Krasińskich, Plac Bankowy, tyły gmachu PAST-y. Od południa zaś – ulice Żelazna, Okopowa, Cmentarz Żydowski i Stare Powązki. Artyści fotografują ów obszar z dachów i wysokich pięter budynków przy użyciu wielkoformatowego aparatu na klisze cięte o rozmiarach 4 x 5 cala. Pracują od jesieni do wiosny, w dni bezsłoneczne, unikając wegetacji i światłocienia, które zacierają rysunek szlaków komunikacyjnych i zmieniają modelunek brył. Projekt realizowany jest w kolorze, odbieranym jako bardziej realistyczny i neutralny niż fotografia czarno-biała.

Prezentowane obrazy odznaczają się jednorodnością formalną. Zawierają również części wspólne: te same fragmenty przestrzeni ukazane w innym wykroju i pod innym kątem, a także punkty orientacyjne: np. Pałac Kultury, kościół na Nowolipkach, błękitny wieżowiec przy Placu Bankowym w miejscu d. wielkiej synagogi na Tłomackiem, sądy czy kościół ewangelicki w Alei Solidarności, d. na Lesznie. Elementy te pozwalają widzowi zrekonstruować całokształt terytorium dokumentowanego przez artystów. Dopełnieniem zbioru fotografii jest mapa opracowana przez kartografa Pawła Weszpińskiego na potrzeby monumentalnej publikacji Barbary Engelking i Jacka Leociaka Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Siatka ulic współczesnej Warszawy została tu nałożona na szczegółowy plan nieistniejącego miasta, z zaznaczeniem nielicznych reliktów zabudowy d. getta.

„Inne miasto” proponuje refleksję nad kolejnymi etapami powstawania powojennej Warszawy, nad koncepcjami architektury i urbanistyki, z których każda wyrasta z oceny przeszłości, będąc zarazem formą myślenia o teraźniejszym i przyszłym społeczeństwie: od egalitarnych wizji budownictwa społecznego po neoliberalną logikę maksymalizacji zysku bez poszanowania wcześniejszych założeń i kosztem spójności społecznej. Ukazane na fotografiach miejsca emblematyczne – d. szpital im. Bersohnów i Baumanów, synagoga Nożyków, d. Nalewki, d. Umschlagplatz i inne – osadzają „Inne miasto” w historii żydowskiej Warszawy. Projekt Janickiej i Wilczyka jest bowiem także próbą bilansu tożsamości terytorium i świadomości wspólnoty, która ukonstytuowała się w miejscu zagłady Żydów. W tym sensie pozwala formułować pytania o stosunek kultury i społeczeństwa powojennej Polski do katastrofy bez precedensu w historii cywilizacji. Inne miasto stanowi unaocznienie faktu, że zagłada Żydów rozegrała się w centrum tkanki społecznej i kulturowej, lecz nie uzyskała dotychczas reprezentacji kulturowej o centralnej, paradygmatycznej randze.

Artyści: Elżbieta Janicka & Wojciech Wilczyk

Wystawa powstała we współpracy z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki w Warszawie.