Niedawno Wydawnictwo Naukowe PWN opublikowało monumentalną (liczącą 624 strony formatu A5) książkę „Polskie Państwo Podziemne i Żydzi w czasie II wojny światowej”. 

Autorem pozycji jest Joshua D. Zimmerman, profesor historii i wykładowca w Yeshiva University w Nowym Jorku. Autor specjalizuje się w badaniach Zagłady i historii Żydów w Środkowej Europie. Jest też specjalistą od stosunków pomiędzy Żydami a innymi grupami narodowościowymi na przełomie XIX i XX wieku.

„Polskie Państwo Podziemne i Żydzi w czasie II wojny światowej” jest pierwszym pełnym studium jednego z najważniejszych tematów w stosunkach polsko-żydowskich w XX wieku – relacji polskiego podziemia w czasie ostatniej wojny z Żydami. 

Autor próbuje odpowiedzieć na następujące pytania: jakie było oficjalne stanowisko władz Polskiego Państwa Podziemnego wobec Żydów w Warszawie i w innych rejonach Polski? Czy temat Żydów pojawiał się w prasie podziemnej i w jaki sposób go przedstawiano? W jaki sposób Polskie Państwo Podziemne rozpowszechniało wieści o Zagładzie w świecie? Czy, kiedy w 1942 roku rozpoczęły się deportacje z gett do obozów zagłady, zapasy broni i amunicji zostały udostępnione Żydom pragnącym stawić opór? Jaka była postawa polskiego ruchu oporu wobec uciekinierów z gett i obozów, którzy zamierzali dołączyć do polskiego ruchu oporu lub tworzyli własne oddziały partyzanckie?

Autor korzystał z bogatej dokumentacji zgromadzonej nie tylko w Polsce, ale też w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Izraelu. Na materiały użyte w czasie swoich badań składają się nie tylko świadectwa i wspomnienia z czasów wojny, ale też wywiady z członkami Armii Krajowej i ocalałymi z Zagłady mieszkającymi w Szwajcarii oraz w wyżej wymienionych krajach.

W książce przestawiona jest cała złożoność ówczesnych realiów i całe spektrum postaw jakie były wówczas wobec Żydów: od ratowania ich z narażeniem życia, poprzez służbę żydowskich żołnierzy w armii podziemnej, do przejawów antysemityzmu (z morderstwem włącznie). Autor rozróżnia postawy władz, dowódców i zwykłych żołnierzy. W książce są wyjaśnione zmiany na kolejnych etapach wojny i uwzględnia specyfikę danego regionu.

Joshua D. Zimmerman, naukowiec, w sposób obiektywny pisze o tym trudnym okresie: nie boi się zwrócić uwagi na to, że historia nie jest czarno-biała i że nie ma jednoznacznej oceny. 

Joshua D. Zimmerman, „Polskie Państwo Podziemne i Żydzi w czasie II wojny światowej”, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.